Op deze pagina breng ik de conclusies van de deelvragen en de praktijkonderzoeken samen. Hiernaast vind je de conclusie als antwoord op de hoofdvraag van dit onderzoek.
Daaronder bij Tot slot volgt nog een enkele opmerking en een update over de voortgang, de plannen en het proces tot dusver en een laatste reflectie om te weten hoe ik dit punt afsluit (om voort te gaan).
Tot slot
De Dichtdoos
Ik ben mij bewust van het feit dat het effect van de lessen op het plezier en op het zelfvertrouwen van de leerkrachten in opleiding mede afhankelijk zijn van de wijze van doceren van de schrijfdocent. Om die reden en om het feit dat er op Hogescholen op korte termijn maar moeilijk een wending in het curriculum te maken zal zijn, ontwikkelde ik De Dichtdoos; een doos met uitnodigende materialen en oefeningen waarmee de student zelfstandig aan de slag kan.
Schrijfonderwijs in het veld
Ik heb mij in het afgelopen jaar grondig verdiept in het creatieve proces en schrijfonderwijs. Waar ik in eerste instantie schrok van de slechte resultaten van de leerlingen in het basisonderwijs wat schrijfvaardigheid betreft, en de geringe kennis van het schrijfproces onder leraren, werd ik ook gerustgesteld door de enorme aandacht die het onderwerp heeft.
Er wordt door experts veelvuldig nagedacht en gepubliceerd over het onderwerp lezen en schrijven.
Door het Masterplan Basisvaardigheden zijn de problemen ook landelijk in beeld. In Taal en rekenen in het vizier wordt door de Onderwijsraad gesteld dat lerarenopleiders hun studenten bij afstuderen lang niet altijd startbekwaam achten “wat betreft onderdelen van de eigen, en van de vakdidactische vaardigheden taal en rekenen”. Minister Dijkgraaf heeft toegezegd met de lerarenopleidingen hierover in gesprek te gaan.
Ik hoop met dit onderzoek een bijdrage te kunnen leveren aan de kijk op schrijfonderwijs. Schrijven is een waardevol, creatief vak. Door het zo te benaderen op scholen en op de lerarenopleidingen kan dit worden overgedragen. Leerlingen verdienen het kundig en met liefde en aandacht te worden begeleid in hun leerproces. Leerkrachten verdienen naast kennis, ervaring en vertrouwen ook eigenaarschap over hun lessen en de mogelijkheid dat te kunnen opbouwen.
Hoofdvraag: wat is de meerwaarde van procesgerichte poëzieles aan basisonderwijsleraren in opleiding?
Conclusie
Procesgerichte poëzieles - op de wijze zoals in dit onderzoek gehanteerd, waarin poëzie beschouwd wordt als alles wat als poëzie gepresenteerd wordt en het proces als het creatieve schrijfproces - aan leerkrachten in opleiding zorgt ervoor dat de leerkracht in opleiding:
- het schrijfproces zoals wordt gehanteerd in het onderwijs en het creatieve schrijfproces leert kennen,
- zelf ervaart welke stappen er gezet kunnen worden om tot het werkelijke schrijven over te gaan en wat er vervolgens mogelijk is om een tekst te verbeteren,
- verschillende mogelijkheden ervaart om zelf schrijfles aan de leerlingen te geven,
- meer vertrouwen krijgt in diens eigen schrijven,
- meer plezier krijgt in schrijven.
Procesgerichte poëzieles is een goede methode om tot schrijven te motiveren en tot schrijven te laten motiveren. Bovendien nodigt het de leerkracht uit zelf ook procesmatig te gaan werken en op de door de school gehanteerde schrijfmethode aan te vullen.
Een laatste reflectie
Over dit proces
Iedere stap die ik in dit onderzoek heb gezet had ik beter anders kunnen zetten, als efficiency mijn doel was geweest. Dit onderzoek is naast een onderzoek naar schrijven als kunstvak ook een onderzoek geweest naar mijn eigen werk-&denkwijze.
Ik raakte stukken kwijt en bleek ze op drie verschillende plekken te hebben opgeborgen. Ik vergat mijn voorbereiding mee te nemen naar een interview of vergat de recorder aan te zetten. Ik schreef een nieuw stuk dat ik al eens geschreven bleek te hebben. Dat klinkt allemaal hopeloos chaotisch en onzinnig maar toch was het dat niet. Grappig genoeg merk ik steeds meer dat ik herhaling vaak nodig heb voor informatie om daadwerkelijk te beklijven en in die herhaling kwam ik vanzelf. Het leek een onbewust manier om een bepaalde stap soms vanuit een aantal verschillende invalshoeken te zetten zodat ik de context beter kon begrijpen. Ik heb genoten van het onderzoek, van de vrijheid in mijn aanpak en van het geworstel na pittige gesprekken met mijn coach Ingemarie Sam, die mij heel goed kon uitnodigen tot de kern te komen.
Ik ben ervan overtuigd dat ik een onderzoek nooit meer op deze manier ga aanpakken. Nu ik het proces in de volledige breedte heb kunnen doormaken, zal ik in de toekomst een andere weg nemen en ik denk dat dat geldt voor al mijn nieuwe processen; om te leren heb ik de volledige ruimte nodig, ik moet weten waar de uitersten liggen om zo het middelpunt te kunnen bepalen. Dat dat zo samenvalt met mijn kijk op schrijfonderwijs is geen toeval.
Over de waarde van dit onderzoek
Er buigen zich verschillende werkgroepen, onderzoekers, studenten en hoogleraren over het schrijfonderwijs momenteel en dat is prachtig. Alle informatie die ik in dit onderzoek bij elkaar heb gebracht hebben zij ongetwijfeld ook. Ik hoop iets toe te voegen door de volgorde waarin ik deze informatie heb geplaatst, de verbanden die ik heb gelegd en de mogelijkheden die daarmee boven water zijn komen drijven.
Voor mij is dit een nieuw startpunt. Ik weet dat het hbo-opleidingen veel tijd kost om een curriculum bij te stellen. Ik hoop met dit onderzoek en met De Dichtdoos een toegankelijke ingang te bieden naar creatief schrijfonderwijs aan onze toekomstige leerkrachten, docenten en kunsteducatoren.