Lees vooral de conclusie hiernaast. Verder is het meest van belang op deze pagina de 3 delige Masterclass  die ik gaf aan vierdejaarsstudenten van de HAN pabo.

Ik nam voorafgaand en nadien een uitgebreide vragenlijst af die je hier vindt. Je bladert door de vragenlijst met de pijltjes onderaan de vragenlijsten. Tussen de lijsten staat een korte toelichting.

Ik gaf ook poëzieles aan een groep tweedejaarsstudenten van de pabo Fontys Venlo en een les aan een groep derdejaarsstudenten.

Ik gaf poëzieles aan een groep eerstejaarsstudenten van het Theo Thijssen Instituut te Utrecht

De Mentimeteruitslagen en een verslag van de lessen en bevindingen vind je op deze pagina.

Helemaal rechts op de pagina vind je 2 gedichten van studenten.

OM NIETS TE MISSEN SCROLL JE NAAR BENEDEN EN NAAR RECHTS OP DEZE PAGINA

VRAGENLIJST AAN STUDENTEN VOORAFGAAND AAN DE MASTERCLASS

CONCLUSIE

Uit mijn praktijkonderzoek concludeer ik het volgende:

De studenten hebben voorafgaand aan de lessen slechts een zeer beperkte kennis van poëzie. Ook zijn zij vrijwel niet in aanraking gekomen met creatief schrijven. Ze hebben gedurende hun opleiding het schrijfproces niet bewust doorlopen.

Procesgerichte poëzieles verhoogde onder alle leerjaren

het eigen zelfvertrouwen over het geven van poëzieles.

Uit de Masterclass (die dus ten opzichte van de andere praktijkonderzoeken beduidend intensiever was nl: 3 x 1,5 uur) kwam naar voren dat:

• 100% de Masterclass als leuk heeft ervaren
• 62,5% als leerzaam en inspirerend
• 100%  een of meerdere onderdelen als inspirerend heeft ervaren
• 75% na de Masterclass meer vertrouwen heeft in de eigen creatieve schrijfvaardigheid
• 100% na de Masterclass het vertrouwen heeft leerlingen beter tot schrijven te kunnen motiveren
• 50%  bij de eerst beste gelegenheid zelf een les creatief schrijven wil gaan geven
• 100% de Masterclass een zinvolle aanvulling op het curriculum vindt  

Ik gaf (jan. 2022) twee workshops aan pabo studenten van Fontys in Venlo.
WAT IK MEENEEM:

Ondanks het feit dat niet alle studenten aan de MentiMeter hebben meegedaan en dat de Mentimeter niet werkte tijdens de tweede groep (deze resultaten betreffen dus alleen de eerste groep!) zou ik toch voorzichtig willen vaststellen:
• Dat de studenten een wat diepere betekenis geven aan poëzie na de les dan voor de les. De eerste associatiewoorden zijn heel oppervlakkig, terwijl de associatiewoorden in de meting na de les specifieker zijn.
• Dat het zelf krijgen van poëzieles het vertrouwen in hun eigen capaciteit tot het géven van een poëzieles verbetert.

Maakdag pabo | HAN

Omdat ik graag wil weten of de studenten aan de pabo gedurende hun opleiding het creatieve proces zelf bewust doorlopen nam ik contact op met docentopleider, kunstzinnige oriëntatie  Jimmy Deegens. Hij nodigt me uit aanwezig te zijn bij de jaarlijkse ‘Maakdag’ voor eerstejaars studenten.

De studenten hebben de opdracht gekregen voor zichzelf een ontwikkelvraag te formuleren die ze gedurende de dag gaan uitwerken door het creatief proces te volgen. Ze leggen verschillende stadia van hun eigen proces vast, middels verslag of foto en presenteren hun proces aan het einde van de dag. De ontwikkelvraag moet overeenkomen met het niveau van groep 8 volgens de leerlijn van SLO.

De groepen zijn verdeeld in drie disciplines: drama, muziek en beeldend. Niet iedere student kan doen waarvoor die zich heeft ingeschreven omdat veruit de meeste studenten kozen voor beeldend. De docenten geven aan dat zowel drama als muziek voor de meeste studenten erg 'uit hun comfortzone ligt’.

Ondanks het feit dat het creatieve proces in alle aanbodsdoelen en inhoudslijnen terugkomt is deze dag gedurende de vierjarig opleiding de enige keer dat de studenten het creatieve proces op deze manier volgen. Dat is opvallend. Veel studenten zien ook niet het nut van de dag; ze geven veelvuldig aan meer behoefte te hebben aan lessen waar ze concreet iets mee kunnen op hun stageplek. Meerdere studenten vertellen me dat ze wel kunnen knutselen en de kinderen liever heel concreet leren hoe ze een seizoenswerkstuk kunnen maken. Het is opvallend hoeveel studenten bezig zijn met toewerken naar een mooi eindresultaat.

In de pauze spreek ik Taaldocent Rutger Smabers hierover. Hij geeft aan dat de gemiddelde pabo-student erg praktisch is ingesteld inderdaad. Niet veel studenten hebben affiniteit met de kunsten.

Toch valt me op dat iedereen na een tijdje heel gedreven aan het werk is. Ik hoor geregeld dat ze het leuk vinden en dat ze dat zelf niet hadden verwacht.

Taal maakt geen onderdeel uit van de dag.

volgende pagina

MASTERCLASS Pabo HAN

Voor de zomer 2022 heb ik contact met Docent Taal en Taaldidaktiek van de HAN Rutger Smabers. Hij had van het onderzoek vernomen en wilde in gesprek over mijn kijk op schrijven en het belang ervan voor aankomend leerkrachten.

Tijdens ons kennismakingsgesprek blijkt dat de pabo HAN jaarlijks Masterclasses aanbiedt waarvan de student er minstens 5 moet volgen om de studiepunten te verdienen.

Schrijven wordt in het reguliere curriculum op de volgende manier aangeboden:

1^e jaar

         Jeugdliteratuur en boekpromotie

         Mondelinge taalvaardigheid (beschrijven, rapporteren, redeneren, projecteren)

         Woordenschat didaktiek (leren van nieuwe woorden)

2^e jaar

         Differentiatie (verschillen tussen leerlingen leren herkennen)

         Lezen (voortgezet en technisch)

         Geletterdheid en spelling

         Taalronde (hierin komen luisteren, spreken, schrijven en lezen aan bod. Het gebruik van taal en plezier staat voorop)

Van lessen creatief schrijven is gedurende de vierjarige opleiding geen sprake. De Taalronde in het tweede jaar komt het dichtst in de buurt hiervan. In het derde en vierde jaar is er geen aandacht meer voor schrijven, behalve eventueel via de Masterclasses.

We spreken af dat ik een Masterclass op me neem. Het is voor mij (mede) reden om mijn afstuderen uit te stellen. Ik zie deze Masterclass als een goed praktijkonderzoek.

Het betreft drie bijeenkomsten van 1,5 uur voor vierdejaars studenten. 12 studenten melden zich aan, 3 studenten melden af/verschijnen niet. Ik ga met een groep van 9 studenten aan de slag.

Voorafgaand aan de eerste les stuur ik ze een vragenformulier. Hieruit blijkt dat:

         50% nooit (creatief) in eigen tijd schrijft en dat

         62,5% slechts soms in de vrije tijd leest, dat

         62,5% (ondanks het feit dat dit behandeld zou moeten zijn bij de kunstvakken) niet weet wat het Creatieve Proces is.

         37,5% ziet taal als kunstvak.

De Masterclass betreft  3 lessen van anderhalf uur, aan vierdejaarsstudenten. Ik ervaar ze allemaal als enthousiast, actief en leergierig.

Na afloop van de derde les laat ik ze opnieuw een vragenlijst invullen. Hieruit blijkt het volgende:

         100% heeft de Masterclass als leuk ervaren

         62,5% als leerzaam en inspirerend

         Allen geven zij aan een of meerdere onderdelen als inspirerend te hebben ervaren

         75% geeft aan na de Mastercalss meer vertrouwen te hebben in de eigen creatieve schrijfvaardigheid

         100% geeft aan na de Masterclass het vertrouwen te hebben leerlingen beter tot schrijven te kunnen motiveren

         50% geeft aan bij de eerst beste gelegenheid zelf een les creatief schrijven te willen geven

         100% geeft aan dat de Masterclass een zinvolle aanvulling op het curriculum is.

Opmerking bij de vragenlijsten

Voorafgaand aan de Masterclass heb ik uitvoerig contact gehad met Rutger Smabers de Taalcoördinator van de lerarenopleiding HAN. Hij heeft mij het lesmateriaal Taal getoond en toegelicht evenals de ingoud van eerdere door hemzelf gegeven Masterclasses.

Hierdoor wist ik dat de studenten het schrijfproces tijdens hun opleiding niet bewust hadden doorlopen. Omdat ik me ook had verdiept in het vak Kunstzinnige Oriëntatie op dezelfde opleiding wist ik dat ook het creatieve proces slechts minimaal werd behandeld en maar eens in de gehele opleiding bewust wordt doorlopen.

Dit heeft geleid tot deze vragenlijst waarin ik me voornamelijk heb geconcentreerd op de kijk op het vak taal, schrijven en poëzie van de studenten.

Achteraf gezien had ik het zelf wel interessant gevonden als ik ze een schrijfproces had laten omschrijven voor en na de Masterclass.

WAT IK MEENEEM

Ondanks het feit dat het een kleine klas was en dat de les i.v.m. corona online moest plaats vinden, heb ik de groep kunnen laten kennismaken met poëzie en met de mogelijkheden rondom poëzie in de klas. Het feit dat ze na kennis te hebben gemaakt anders aankijken tegen hun eigen mogelijkheden om poëzie te gebruiken in de klas, is van belang voor dit onderzoek.

VRAGENLIJST AAN DE STUDENTEN NA AFLOOP VAN DE MASTERCLASS

DE DRIE LESSEN VAN ANDERHALF UUR

MASTERCLASS HAN PABO

Les 1 Creatief Schrijven Pabo HAN – 17 november 2022

Introductie en kennismaking.

Ik laat de studenten het filmpje van mijn onderzoek zien en ga daar kort met ze over de stand van schrijfvaardigheid in het po in gesprek. Vooral het feit dat de meeste leerkrachten schrijven vooral weten te doceren vanuit een corrigerende insteek is hier van belang. Ik vertel ze hoe ik aankijk tegen het creatieve proces en het feit dat het van belang is dat ze dit minstens een keer zelf bewust hebben doorlopen.

Ik heb de studenten van te voren uitgenodigd een You Tube-filmpje met mij te delen van een nummer waarvan ze de tekst interessant of goed vinden. Twee studenten hebben dit gedaan. We bekijken de filmpjes gezamenlijk op groot scherm en ik vraag ze goed naar de tekst te luisteren.

         Na afloop bespreken we de tekst aan de hand van de volgende vragen;

         Werkt het voor je, en zo ja waar komt dat door?

         Wat doet de zanger qua klank (rijm, binnenrijm bv)

         Wordt alles letterlijk gezegd of wordt er gebruik gemaakt van metaforen?

         Hoe zou je de tekst aanduiden als je hem zo zou lezen (verhaal, gedicht of anders)

Oefening

Ik zet de timer op 7 minuten. Van te voren spreken we af dat er tijdens deze tijd niet wordt gesproken dat dat een ieder aan een stuk doorschrijft wat er ook maar in hen opkomt. Het eindresultaat hoeft niet te worden gedeeld.

Nabespreking

         Omschrijf wat er gebeurde kon je doorschrijven of vel je stil)

         Vond je het leuk

         Zit er bruikbaar materiaal tussen?

Aan de hand van het gedicht

Leg ik ze uit wat de vier belangrijke elementen van een gedicht zijn:

         Klank

         Vorm

         Inhoud

         Originaliteit

Daarna kijken we naar een Spoken Word performance van Neil Hilborn (OCD) waarin dit heel goed tot uiting komt.

Opdracht

Alle studenten ontvangen een bundel van een andere dichter. Ik vraag ze de bundel lukraak open te slaan en het gedicht te lezen. Vervolgens mogen ze een regel overnemen op een nieuw blad.

Hieraan voegen ze twee nieuwe regels toe.

Ze schuiven het door naar rechts en schrijven een nieuwe regel onder de nieuw ontvangen tekst. Dit doen we drie keer. Bij de laatste ronden krijgen ze gelegenheid het “gedicht” naar eigen inzicht af te ronden.

We bespreken de eindresultaten.

Doel van deze opdracht is: plezier krijgen in taal, in aanraking komen met poëzie, uitproberen, hardop delen wat je hebt gemaakt.

We bespreken nog het belang van het voor de schrijfopdracht aangeven of het gedeeld moet kunnen worden of niet. Ik geef ze de opdracht mee om bij zichzelf na te gaan over welk onderwerp ze een gedicht willen schrijven tijdens de MC.

Les II Creatief Schrijven Pabo HAN – 1 december 2022

Ter inspiratie en motivatie

starten we met de inspiratiekaarten die ik speciaal voor dit onderzoek heb gemaakt. Het zijn 20 verschillende. Ieder krijgt er een en we ruilen iedere drie minuten door. Dit doen we vijf keer. In de drie minuten schrijven ze lukraak op wat er bij hen opkomt. Het hoeft niet perse met de foto op de kaart verband te houden, mag uiteraard wel.

Van de vijf stukje maken ze een geheel.

We bespreken het na.

De opdracht wordt positief ontvangen; het feit dat ze allemaal in zo’n kort tijdsbestek iets hebben kunnen maken wekt vertrouwen.

We maken een rondje rondom de eindresultaten en bespreken kort het creatieve proces en de afzonderlijke fases hiervan. Ik laat ze inzien dat ze dit eigenlijk zojuist ook hebben doorlopen door zich kort te oriënteren op het beeld, bij zichzelf na te gaan wat ze ermee aan kunnen, schrijven, het geheel herzien en nabespreken. Het hoeft dus niet altijd een proces van een uur te zijn.

Stiftgedicht

Ik heb voor iedere student een krantenartikel meegenomen en toon ze een aantal voorbeelden van stiftgedichten. Ik leg daarbij uit dat het niet zo mooi hoeft te zijn want dat is erg tijdrovend. Met een pen gaan ze de bestaande tekst verbouwen tot iets nieuws alleen door woorden of hele zinnen weg te strepen.

Al snel blijkt dat ze het erg moeilijk vinden. Ik verduidelijk de opdracht; het hoeft dus niet meteen een hoogstaand gedicht te worden of een nieuw artikel; als er maar een nieuwe tekst ontstaat; met die informatie kunnen makkelijker (en geruster) aan de slag.

Het valt me op dat ze gewend zijn dat ze iets goeds moeten maken. Ik blijf gedurende de les benadrukken dat dat niet van belang is maar dat het er mij omgaat dat ze het schrijfproces ervaren. Gewoon aanklooien, roep ik, daar moeten ze om lachen.

We maken een rondje rondom de eindresultaten. Ik vind het van belang dat ze delen, zodat ze leren dat ze ook iets kunnen laten horen wat niet meteen een hoogstandje is maar dat het gaat om hoe ze het hebben ervaren. Daarom stel ik de vragen:

         Hoe vond je het om te doen?

         Blokkeerde je of kon je lekker doorwerken?

         Zou je nu iets nieuws van de tekst kunnen maken als je meer tijd zou hebben?

Tot slot

bespreken we vast de laatste les waarin ze zelf een gedicht gaan schrijven. Ik verzoek ze thuis vast na te denken over een onderwerp en daar aantekeningen over te maken. Ze kunnen ook dingen, voorbeelden of materialen verzamelen die ermee te maken hebben. Daarnaast vraag ik ze een werk uit te kiezen wat ze graag zouden willen kunnen maken en ook dat de laatste les mee te nemen.

Les III- donderdag 12 januari 2023

We bespreken op welke manier ze in de tussenliggende weken bezig zijn geweest met het onderwerp dat ze kozen voor hun gedicht en met lezen en schrijven in bredere zin.

Vervolgens vraag ik hen wat ze nodig hebben om ter plekke hun gedicht te kunnen afmaken. Hierbij geef ik aan is het niet van belang dat het in eens keer een heel goed gedicht is maar dat het om een eerste versie gaat.

De meerderheid geeft aan dat ze zelf aan de slag kunnen. Drie studenten geven aan dat ze niet weten hoe ze nu door moeten. Ik vraag hen of het ze zal helpen als ik engere kaders geef. Dit proberen we als volgt uit:

         Tegen een student zeg ik dat hij alles met betrekking tot zijn gedicht alleen als vraag mag formuleren

         Tegen een student zeg ik dat ze begint met een opsomming

         En een student geef ik een beginzin.

Ik vraag ze of ze nu wel kunnen starten en ze antwoorden bevestigend.

De studenten werken allemaal een kwartier aan hun eigen gedicht, aansluitend doen we een rondje voordragen. Dat vinden ze spannend en ook leuk. Ze doen het allemaal.

Vervolgens vraag ik ze gezamenlijk in kaart te brengen wat we de afgelopen weken hebben gedaan. We bespreken klassikaal. Bij ieder onderwerp vraag ik hen zelf te beantwoorden waarom ik dit zo heb aangepakt.

Vervolgens bespreken we met elkaar hoe een les creatief schrijven er uit zou kunnen zien voor de onderbouw en hoe voor de bovenbouw. We bouwen de lessen mondeling met elkaar. Het is opvallend hoe enthousiast de studenten hiervan raken.

Ik kom nog een keer terug op het creatieve proces en vraag ze de verschillende stappen die we tijdens de lessen hebben gezet onder te verdelen in de verschillende fasen van het creatieve proces. Ook vraag ik ze na te denken hoe dit bij henzelf werkte en wat ze nodig hadden om daadwerkelijk te kunnen schrijven.

Gedicht van Vera Timmers - 4ejaars student lerarenopleiding HAN

De mensen die we het hardst nodig hebben,
zijn op school niet goed genoeg.
Je moet het allerhoogste halen,
ik vraag me af waar dat op sloeg.
Het systeem is waardeloos,
Resultaten moeten beter.
Maar kijk eens naar de maatschappij,
Het beleid klopt voor geen meter.
Je hoeft geluk niet te kunnen spellen,
om geluk te kunnen voelen.
Een kind wordt niet gelukkig,
door hem met taal te overspoelen.
De bouwlui, de boeren,
de verpleegkundige van het MBO,
Ze scoorde misschien het allerminst,
maar stelen nu de show.
Zij zorgen voor het leven,
Geven iedereen die kans.
Zij kijken niet naar cijfertjes,
Zij zorgen voor balans.
Zij moesten het allerhoogste halen,
ik vraag me af waar dat op sloeg.
Want de mensen die we het hardst nodig hebben,
waren op school niet goed genoeg.

Gedicht van Crijn Schimmel - 4ejaars student lerarenopleiding HAN

Doodgewoon
Een wandeling in de Ooijpolder
De natuur om je heen
Als een vogel zo vrij
Sta ik hier alleen
Doodgewoon wandelen
He klinkt als zo’n saaie activiteit
Doodgewoon zonder prikkels
Is wat ik opzoek in mijn vrije tijd
Met camera in de hand
En een briesje in mijn haar
Uitkijkend op het strand
Maar toch heb ik het zwaar
Want die godverdomme doodgewone emoties komen weer naar boven
Want in plaats van doodgewoon te genieten
Sta ik hier, in mijn eentje scheldwoorden eruit te schieten
Want de ISO van die kutcamera staat weer niet goed
En het is alweer tijd dat ik naar huis moet
Het moraal van dit verhaal is als volgt
Laat je niet opfokken door het bezig zijn met andere dingen
Want de geur, de kleur en de vrijheid van het heden
Hoef je niet altijd te fotograferen en te delen
Dus hup, weg met die kutcamera en telefoon
En geniet als een kind, kijkend om je heen
Doodgewoon