Na deze conclusies kan ik dus de subvragen van in mijn inleiding, die mijn onderzoek gevormd hebben, beantwoorden.
Welke vrouwelijke stereotypen heersen er nog in het (Antwerpse) liefhebberstheater?
Uit verschillende gesprekken met spelers vanuit verschillende opleidingen, kunnen we concluderen dat (vrouwelijke) stereotypes verschillende vormen kunnen aannemen. In het boek "Echte vrouwen bestaan niet" van Schillebeeckx is er een lijst terug te vinden met verschillende stereotypes vanuit films.(Y. Schillebeeckx, 2016)Zo wordt je sneller gecast voor lesbische rollen als je haar kortgeknipt is zegt Violet Breackman in een gesprek rond typecasting.(V. Breakman, persoonlijke communicatie, 21 december 2023)
Lijst stereotypes in film:
- Sassy black woman: dit personage heeft maar één doel: hilarische en no-nonsens commentaar geven bij het hoofdpersonage, arrogantie, een vrouw van Afrikaanse origine, de beste vriendin van het hoofdpersonage.
- Vurige latina: Latijns-Amerikaanse furie die erg passievol en temperamentvol is, moeilijk verstaanbaar accent
- Tomboy: geen doorsnee vrouwelijk personage, niet geïnteresseerd in vrouwelijke dingen, bijna geen interesse in jongens, vaak denken mensen dat ze lesbisch is (prachtig voorbeeld “She’s the man”
- Manic pixie dream girl: meest populaire stereotype, schattige blanke meisje, haar doel: het chagrijnige hoofdpersonage toten hoe mooi het leven is. oppervlakkig personage zonder achtergrond verhaal
- Femme fatale: een aantrekkelijke vrouw, vaak met felrode lippenstift en draagt luxueuze jurken. Ze gebruikt haar seksualiteit om haar snode plannen uit te kunnen voeren. Ze is egoïstisch en handelt uit eigen belang.
- Machtige vrouw: doel: haar carrière. Ze heeft geen sociaal leven of liefdesleven. Vaak empathie loos. Ze heeft geen begrip voor haar werknemers.
- Butch lesbian: houdt van vrouwen maar walgt van mannen. Haar seksuele geaardheid wordt sterk benadrukt. Toch kleed ze zich mannelijk: kort haar, houthakkershemden, tattoos,…
- maitresse
- secretaresse
- hoer/prostituee
- liefdes interesse
- seut
- slachtoffer
- damsell in distress
- jong, naïef meisje
- de flirt
Als we naar het liefhebberstheater gaan kijken komen verschillende stereotypes uit die lijst terug. Ben je een jong meisje dan speel je volgens Eline, studente musical de minnares of naïve meisje en ben je ouder of zwaarder gebouwd dan krijg je de moederrollen bevestigd Dorianna, ex-studente drama. Zoals hierboven in de conclusie vermeld staat, is dit vaak het gevolg van typecasting en speelt uiterlijk een zeer grote rol. (Type Casting in Acting 2024. . . All You Need to Know, n.d.)Hieruit kunnen we besluiten dat uiterlijk een belangrijke rol speelt voor het in stand houden van stereotyperingen. Je wordt gecast op vlak van hoe je eruit ziet. Dit is ook terug te vinden in het experiment rond kledij en stereotypes. Ik dacht daarbij dat tekst de oorzaak was, maar daaruit blijkt dat tekst er geen invloed op heeft. Zo heb ik de tekst die ik heb moeten spelen als Ellen Thienpont, secretaresse opnieuw gebracht maar deze keer zonder de sexy kledij. Het was verrassend hoe het doel van het personage hierbij verandert puur op wat ze aan heeft, ook al blijft de tekst hetzelfde. Wij bevestigen de stereotypes dus met ons uiterlijk en kledij.
Wat is de beeldvorming van vrouwen in het (Antwerpse) liefhebberstheater?
De media speelt hier een cruciale rol. Wat de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen ook in stand houdt. Als we daarbij naar films kijken kunnen we de Bechdel test erbij nemen. Als we dan weten dat meer dan de helft niet slaagt voor die test dan is het probleem wel duidelijk. Neville, L. N. (2023, May 30). De voordelen van deze test worden besproken in mijn bronnenverwerking. Dit komt ook terug in het theater als we de gesprekken van verschillende studenten mogen geloven en daarbij kunnen ook kijken naar cijfers rond dit onderwerp en daaruit blijkt dat er wel degelijk een ongelijk is tussen mannen en vrouwen in theater. Zo hebben mannen twee keer zoveel tekst en is de meerderheid van theaterstukken geschreven door mannelijke auteurs. Geerlings,P. (2022). Daardoor krijgen vrouwen minder gelaagde rollen en blijven ze in de stereotype patronen hervallen.(Ongenae, 2015b)De beeldvorming buiten theater en in de media zelf is dus ook een reden waarom dit in stand wordt gehouden.
Cultureel maatschappijbeeld: Is de functie van actrices binnen het (Antwerpse) liefhebberstheater veranderd tijdens de laatste decennia?
Als we dit nog breder gaan bekijken en het maatschappelijke beeld van stereotypering erbij nemen, kunnen we hieruit besluiten dat stereotypering wel degelijk een maatschappelijk probleem is. Kijk maar naar “Slut shaming”, iemand omwille van zijn seksuele interesses benoemen is daar een voorbeeld van. In meerdere gesprekken kwam dit naar voor. Maar ook bronnen bevestigen deze manier van denken. Stereotypes zitten in onze maatschappij ingebakken zegt Stuart Hall. (Marieke van den Brink & Yvonne Benschop, n.d.) Liefhebberstheater is daarbij een verouderde vorm van theater, werd tijdens de sessies met de focusgroep vaak benadrukt. Als we naar deze twee oorzaken kijken kunnen we concluderen dat de maatschappij en het liefhebberstheater een grote rol spelen in de in stand houding van stereotypes. Dus zoals Rune zo mooi verwoord in een gesprek “Het (liefhebbers)theater is een afspiegeling van het maatschappelijke probleem.” (R. Vertenten, persoonlijke communicatie,2023) Wat wel verandert is doorheen het onderzoek is de mening dat stereotypes niet moeten blijven voortbestaan in het liefhebberstheater. Door veel gesprekken met de focusgroep maar ook door het nodige literatuuronderzoek zijn er de volgende besluiten uitgekomen. In het liefhebberstheater zijn komedies een groot succes, het zijn ook die stukken die ervoor zorgen dat stereotypes blijven bestaan. Daarbij is het publiek cruciaal om een theatervereniging draaiende te houden. Zij zijn de inkomsten van het theater. Het is ook een publiek dat herkenbaarheid een belangrijke factor vindt in het theater en clichés en stereotypes brengen nu eenmaal een sterke herkenbaarheid met zich mee, zeker in die komedies.(N. Delafontaine, persoonlijke communicatie, 19 oktober 2023) We kunnen besluiten dat er op zich niets mis is met stereotypes, maar als het verder gaat en dit naast de scène wordt doorgetrokken, dan kan het schadelijk worden voor spelers die zich hier niet goed bij voelen. We mogen die stereotypes niet bevestigen naast de scène.
Welke rol heeft een regisseur omtrent het in stand houden van stereotypen en beeldvorming van vrouwen?
Uit dit onderzoek is gebleken dat een regisseur zeker een rol speelt in het in stand houden van stereotypes, maar daaruit is ook gebleken dat het verder kan gaan. Dit kan liggen aan de conservatieve blik die sommige regisseurs hebben. Dat blijkt uit meerdere gesprekken met de focusgroep. Toch is ook de aanpak van een regisseur daar van groot belang. “Een stuk staat of valt met de regisseur”(R. Vertenten, persoonlijke communicatie,2023). Daarin zit hij/zij in een zekere machtspositie, hier is op zich niets mis mee, als deze niet misbruikt wordt. Dan kunnen we spreken van grensoverschrijdend gedrag. Het zijn die grenzen die naast het podium gerespecteerd moeten worden. Zoals in de vorige vraag beantwoord wordt zijn stereotypes op het podium geen probleem, het wordt “gevaarlijk” als dit in stand blijft ernaast. Een voorbeeld hiervan is iets dat mijn regisseur mij gezegd heeft: “Jij draagt toch altijd korte kleedjes dus dan speel je toch gewoon jezelf.” Hij bevestigde daarbij de stereotype die ik moest spelen en dan wordt het persoonlijk. Hij gebruikte zijn machtspositie om iets gedaan van mij te krijgen. Daardoor durfde ik er ook niet uitstappen en voelde het niet fijn. Uit verschillende gesprekken blijkt dat studenten musical, drama dit ook ervaren tijdens de opleiding. We leven hierbij in een “angstcultuur” waarbij ze bang hebben om een rol te weigeren of omdat ze daarbij hun baan kunnen verliezen.(Nws, 2022) Dit komt zeker bij jonge spelers veel voor, omdat wij als spelers ambitieus zijn en dus zeer kwetsbaar zegt Knotter, J. (2023) in een interview rond grensoverschrijdend gedrag in het professionele theater. Eruit stappen is daarom niet altijd een optie. Hier merk ik dat de focus van het onderzoek verbreed is en dat het daarbij een bijzondere wending heeft gekregen.
Grenzen aangeven of verleggen: Welke rol heeft de speler zelf hierin?
Een regisseur speelt een belangrijke rol dat is gebleken uit de vorige vraag, maar hoe zit dat bij de speler zelf? Een speler moet zijn grenzen kunnen aangeven. Dit wordt in verschillende gesprekken met studenten bevestigd. Zij zijn ervan overtuigd dat je het recht moet hebben om een uit een project te stappen als je er geen fijn gevoel bij hebt. Toch kan een rol niet fijn aanvoelen, omdat er bijvoorbeeld uit de comfortzone gestapt moet worden zonder een manier van onveiligheid te ervaren. Daar is het gesprek met Violet Breackman zeer waardevol in geweest. Zij gaf aan dat er een duidelijk verschil moet zijn in onveiligheid of je oncomfortabel voelen als speler.(V. Breakman, persoonlijke communicatie, 21 december 2023) Daarbij moeten spelers de ruimte hebben om hierover te communiceren. Violet is ervan overtuigd dat alles kan mits er goede afspraken worden gemaakt en erover gecommuniceerd wordt met de regisseur, medespelers,… Dit wordt ook bevestigd door Janssens, P.(2023), intimiteitscoach in het Vlaamse medialandschap. Dit heb ik zelf ook ondervonden tijdens het repetitieproces. We zijn meerdere malen uit onze comfortzone gestapt maar door de open communicatie hebben we telkens een manier gevonden om hiermee te experimenteren tot we beide comfortabel genoeg waren om het te kunnen spelen. Toch is comfortabel bij iedereen anders. Wat goed voelt voor de ene, kan de ander bij blokkeren. Daarom de educatieve tool die ik hiernaast heb uitgewerkt.