1. TEXT BASE AND STRUCTURE FOR CONCERTLECTURE 20 NOV 2023
Between [bracket] means playing. Meant as a base for my spoken information on the concert.
Bach als tussendoortje
INTRODUCTIE
[introductie met eerste twee delen Bach suite nr.1 prelude-allemande]
Dag allemaal en hartelijk welkom! Ik ben Rodo en vandaag zal ik wat Bach spelen voor jullie en mijn gemoed (danken Vera en anderen voor taart en koffie).
De altviool bespeel ik normaal gezien het liefste in samenspeelverband, in mijn optiek is het vaak niet echt een solo-instrument. Helaas ben ik de laatste jaren ook veel alleen aan het spelen. Het positieve eraan blijkt dat dat toch wel leuk kan zijn! Misschien draagt mijn weerzin om solo te spelen met dit instrument aan bij dat de meeste componisten, vooral in vroeger tijden, de altviool meden. Het is namelijk nogal onhandig, wat je met een altviool kan kan je makkelijker met een viool of mooier met een cello. Maar niet getreurd, gelukkig zijn de altviolisten inmiddels meester in het lenen van andermans werk. Onder deze werken: deze 6 cellosuites van Bach.
Dit is wel een van de meest ‘geleende’ werken op aarde. Versies online te vinden voor: basklarinet, viool, 7 cellos, basblokfluit, ukulele, trombone, luit, piano en… alvtiool.
Zo ook voor mij was dit stuk een van de eerste die ik leerde toen ik overging van viool naar altviool op mijn 16e. Daarnaast denk ik dat bijna elke altviolist, cellist en contrabassist deze suites op een of andere manier hebben aangeraakt in hun muzikale leven.
Ik draag deze stukken dus inmiddels ruim 12 jaar met mij mee (koffievlek laten zien, die is 5 jaar geleden toen ik een wekker had die automatisch koffie zette). Op het eerste gezicht misschien niet als erg belangrijk, maar naarmate ik ze langer speel zie ik de meerwaarde van deze stukken. Dus daarom leek het me leuk dat met jullie te delen! Als jullie naderhand nog vragen hebben, of tijdens dat ik iets uitleg, laat het me weten!
STRUCTUUR VAN DE SUITES
Wie kende het eerste stuk wat ik speelde? En wie kende het tweede stuk? Kan een van jullie mij ook vertellen wat dat tweede stuk dan is?
Zoals ik al zei; de cellosuites van Bach. Dat zijn er meerdere. Alle suites beginnen met een prélude, gevolgd door 5 dansen.
Dit zijn niet dansen waar men dan op ging dansen, maar wel een sfeer, waarvan iedereen destijds wist wat daarmee bedoeld werd. Zo hebben we nu bijvoorbeeld een ‘Wals’, ‘tango’ of ‘Hakkûh’, dan heeft iedereen er wel een beetje een beeld bij wat voor soort timbre dat stuk gaat hebben en wat voor dans erop gedanst kan worden.
Die dansen worden dus voorgegaan door een prélude, een voorspel. Deze préludes zijn vrij van vorm en hebben dus niet ‘regels’ die toepasselijk zijn op die dansen. Wat Bach vind ik in al zijn suites, maar in de eerste in het speciaal, een heel mooie eenheid vormt tussen die prélude en de opvolgende dansen.
Ik speel nu steeds eerst de eerste vier maten van de prelude en dan speel ik de eerste maten van elk van de volgende dansen.
Allereerst die we net speelden, de allemande en de courante, die vaak achter elkaar komen.
Allemande is een harmonieuze dans, orderlijk en kalm. Allemande betekent Duitse dans, in het Frans, dus deze dans komt uit Frankrijk (neem de Spaanse griep of French toast) statig, vriendelijk en gemoedelijk.
De courante, rennend (hier komt ons woord krant vandaan trouwens) heeft een opgewekter tempo. Dit is ook een dans van Franse origine. Vaak in drie met nadruk op 1 per twee maten.
Sarabande; Frans uitgesproken maar dit komt oorspronkelijk uit Zuid-Midden Amerika, nadruk op de tweede tel.
Menuet een nette dans in drie.
En de Gigue, ook wel Jig, een vrolijke/malle dans.
Ik ga niet die hele suite spelen nu, dat kan ik niet echt, maar die eerste zinnen lukte nog wel. Ik raad jullie allen aan dat lekker zelf te doen. Of te spelen dus op instrument naar keuze.
TELEMANN
Nou leek het me ook leuk om een klein beetje context te geven aan deze Bach overload van vandaag door een stukje te spelen van een tijdgenoot van hem
Telemann is een tijdgenoot van Bach, maar waar de meeste mensen nu de naam Bach wel kenden is het tijdens hun leven juist Telemann die met de eer streek. Ze kenden elkaar destijds dus best wel goed en Telemann was zelfs de peetoom van een kind van Johann Sebastian. Ook hebben ze zeker muziek uitgewisseld, dus ze zullen vast van elkaar geleerd hebben in die tijd. In zijn tijd was Bach eigenlijk sowieso old-school, hij was iemand die terug keek in de tijd en aan oude stijlen vasthield. Dat is misschien ook wel een reden dat hij dus in zijn tijd minder succes had, omdat hij minder vooruitstrevend was in de context van die tijd. Telemann keek juist vooruit en werd daardoor bejubeld.
Ik speel een stuk, wat origineel natuurlijk niet voor altviool geschreven is, maar voor de viola da gamba. Dit is een vijf tot zeven-snarig instrument dus u kunt zich voorstellen dat ik een beetje in de problemen kom. U denkt, hé viola, dat ken ik, zo heet dat ding van jou ook, maar nee, dit is de viola da brachia (van de arm) tegenover de viola da gamba (van de knie).
Ik speel uit de zesde fantasie (vrije jam) een dolce (zoet) en een spirituoso, met pit!
[Fantasia nr.6 dolce, spirituoso]
MAAR WAAROM SPELEN WE DIT NOU?
Maar ok. Wat is nou de deal, waarom spelen we deze muziek nu? Ik kan me voorstellen dat je dat denkt. Dit is toch al miljoenen keren gespeeld? Wat valt er nog aan te ontdekken? Wat is hier actueel aan? Waarom zouden we dit nu, vandaag spelen?
Sommige mensen proberen klassieke muziek te benaderen op de manier dat het een kijkje in het verleden is. Zoals deze stok, het is een historische stok, dat betekent, het model is gebaseerd op stokken die op een bepaalde tijd en plek in de geschiedenis gemaakt zijn.
Maar de stok zelf is maximaal 30 jaar oud.
Wat mij betreft is muziek iets wat nu, nu gebeurt. Hoe ik vandaag deze stukken van Bach speel zijn anders dan ik ze gisteren speelde en hoe ik ze morgen zal spelen. Dit komt omdat muziek alleen in het nu bestaat. Dit vergeten we vaak met alle mogelijkheden tot opname tegenwoordig, maar tot honderd jaar geleden was het volkomen normaal om stukken alleen te kunnen horen wanneer ze worden uitgevoerd.
Het is dus mooi om onderzoek te doen naar wat wie waarom vroeger etc. maar het klinkende resultaat komt uiteindelijk toch uit mijn, levende, vingers en vanuit de context waardoor ik muziek ervaar. Daar zit dus ongetwijfeld ook wat reggae en jazz en hardstyle in. Door dus terug te kijken willen we geïnspireerd worden hoe we de muziek kunnen laten klinken en wat voor keuzemogelijkheden we hebben om verschillende kanten op te gaan met de muziek.
MAarja, vele vragen van, wat is hier actueel aan, waarom spelen we dit vandaag etc, daar heb ik zelf dus ook niet echt een antwoord op. Ik stel mij deze vragen constant, soms heb ik een goed antwoord, soms weet ik het niet. Maar ik weet wel dat ik dit mooie muziek vind! Dus daarom wil ik het graag met jullie delen, op de manier waarop ik het speel.
SARABANDE
Ok, terug naar Bach! Dus, waar waren we gebleven? Oja verschillende dansen. Die suites van die tijd hadden vaak een gelijkende structuur, daarmee was Bach niet een vernieuwer. Ook het schrijven voor cello werd al vaker gedaan. De sarabande was daarvoor een bekende dans in het midden van die suites. Bach gebruikt de sarabande in deze suites vaak als een rustpunt, een moment om je hartslag tot rust te laten komen. De sarabande was een langzame dans. Fun fact; toen deze uit Mexico eind 16e eeuw naar Europa kwam was deze dans te sensueel en werd deze verboden. Maar in Bach zijn tijd was deze dans volledig ingeburgerd, en zeker niet sensueel. Wel mooi, maar niet meer aanstootgevend.
Denk aan de tijd met rock en roll en nu. In de jaren 50 60 als je met je heupen begon te draaien viel je oma flauw van een beroerte, nu is het mijn oma die dat bij wijze van spreken op de dansvloer zou dansen.
Maar wat Bach dus, als ouwe lul, heel erg mooi doet vind ik, dat doet hij in alle delen met de cellosuites, is de meerstemmigheid. Ik ben in mijn eentje aan het spelen, maar het lijkt soms alsof er iemand op een clavecimbel mee zit te pielen (althans dat hoop ik)
[sarabande nr3]
Als laatste zal ik iets spelen van de 6e suite. Deze suite ben ik op dit moment aan het instuderen. Hartelijk dank voor uw aandacht!
[suite 6 prelude allemande courante]
2. QUESTIONNAIR RESULTS
Number represent the number of given replicant.
1.
Wat is uw leeftijd?
28
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Nee
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
Wat mij het meest is bijgebleven is dat ik klassieke muziek veel meer als "popmuziek van vroeger" ben gaan zien. Het is muziek waar men op danst en waar allerlei verschillende emoties bespeeld worden in verschillend sonnetten. Geen idee of ik het precies goed zeg, maar het gaf me dus een diverser en speelser beeld van klassieke muziek dan ik eerst had.
Waar zou u meer over willen leren?
Het lijkt me interessant om er via media ook beeld bij te zien. Je beschreef verschillende dansen, stel je kan die via een korte video laten zien zou dat denk ik wel tof zijn en bruikbaar om het verhaal beter te volgen.
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
Omdat ik in de buurt woon en Rodo al eerder in actie had gezien in de Bookstor. Dat beviel ook goed.
2.
Wat is uw leeftijd?
71 jaar
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Ja
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
De prachtige muziek en jouw mooi en virtuoos spel. De uitleg over de verschillende dans onderdelen van de suites.
Waar zou u meer over willen leren?
--
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
Ik verheugde me op de Bach solo suites (ik heb vroeger de eerste suite op de cello gespeeld). Ik had eigenlijk geen lezing verwacht en was daardoor blij verrast. Het is een mooie formule en je doet het op een fijne manier.
3.
Wat is uw leeftijd?
27
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
zeker, zo nu en dan
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
jouw humor, “het nu is het nu, want vroeger was vroeger” en dat “een stok niet zomaar een stok is” en Bruckner? een aantal stukken sprongen eruit en dat Bach in melodie eigenlijk alle info kwijt kon.
Waar zou u meer over willen leren?
meer over componisten, hun werkwijze, en sociaal culturele context waarbinnen de muziek gecomponeerd werd
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
benieuwd naar de ontwikkeling ten opzichte van bookstor en jou zien en zin in altviool zoals altijd
4.
Wat is uw leeftijd?
26
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Ja bij gelegenheden zoals Pasen en kerst
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
Natuurlijk de speciale stok en het verhaal over nu is nu. Bovendien waar ik normaal altijd afdwaal in gedachten tijdens een concert, was ik door de luisteropdrachten en uitleg veel meer betrokken bij de muziek.
Waar zou u meer over willen leren?
Misschien hoe grote musici elkaar inspireerden en hoe klassieke muziek in de loop van de tijd is veranderd binnen maatschappelijke en sociale contexten.
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
Ik heb je natuurlijk al wel in orkesten zien spelen, maar was heel benieuwd naar je solo optreden!
5.
Wat is uw leeftijd?
64
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Ja
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
Mij viel op dat ik wat geleerd heb over de suites van Bach die ik nog niet eerder wist! Zoals de vaste constructie van alle stukken en wat de essentie is van die delen (manier van spelen, intentie, dans, etc.) Erg leuk om dat te horen.
Het was een fijne mix van informatie en daadwerkelijk luisteren naar muziek.
Waar zou u meer over willen leren?
Het zou mooi zijn bij dit soort optredens om de link te horen of uitgelegd te krijgen met muziek van vandaag. Dan is er voor de luisteraar een grotere mogelijkheid om iets te herkennen. Geldt vooral als je een breed publiek treft dat misschien nooit iets klassieks hoort.
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
Ik ben fan! Dus wil graag jou horen spelen.
6.
Wat is uw leeftijd?
70
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Ja, dagelijks. Komt door mijn vrouw.
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
Als je met “het concert” je optreden bij je thuis bedoelt, dan is de combinatie van beetje mooie muziek en de toelichting erbij me het meest bijgebleven.
Waar zou u meer over willen leren?
Niet iets in het bijzonder. Ik vind het heerlijk om verrast te worden door nieuwe dingen die op mijn pad komen.
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
Ik was graag bij je concertje aanwezig.
7.
Wat is uw leeftijd?
66 jaar
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
ja
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
Ik vond de combinatie leuk, de muziek afgewisseld met wat uitleg. En ik heb wat geleerd hoe de Bach-sonates (zeg ik het nu goed? Of suites?)) zijn samengesteld.
Waar zou u meer over willen leren?
Eigenlijk is het altijd leuk om iets te leren. Het blijft niet altijd meer heel goed hangen, dus herhaling is ook niet erg. Maar achtergronden van de muziek, of iets over het leven van een componist is altijd interessant
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
De uitvoerder is mijn neef. En ik hou van deze Bach-muziek.
8.
29
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Soms. Op mijn studie werk ik kleine stukjes klassieke muziek uit, om de intervallen en details te gebruiken in dans, of ik luister er naar voor de sfeer. Thuis luister ik zo nu en dan naar iets op de radio of spotify. Soms ga ik naar een live optreden: dingen die voorbij komen van symphonie-orkest tot voorspeelmiddag van studenten. Ik heb de nieuwsgierigheid pas sinds een paar jaar en ben er niet in thuis. Toch een beetje.
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
De afwisseling tussen vertellen en spelen. Omdat het spel werd ingeleid door een verhaal ging mijn aandacht helderder naar hoe de muziek een voorbeeld was van de stijlperiode, of naar een ontwikkeling binnen het stukje. Ik lette op, terwijl vergeten en wegdromen in de stroom van de stemming tussendoor ook gewoon kon. Afwisseling tussen de twee kwam in een fijn tempo en dat gaf me een gevoel van betrokkenheid.
Waar zou u meer over willen leren?
Over wat voor zaken mensen bezighielden in de tijd waar de muziek vandaan komt. Welke ziektes waren gangbaar? Welke beroepen hadden gemiddelde luisteraars? Met hoeveel woonden ze in een huis, hoe zag de keuken eruit? Hoe beleefden ze seizoenen en religie en familievorming en hoe klinkt het sentiment van toen door in het spel?
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
Ik wilde de speler zien, ik ken hem en veel anderen in het publiek en ook het zaaltje, en was ik benieuwd naar de vorm van presentatie. Zou de ingang tot de achtergrond van de muziek die toegankelijker en leuk is gemaakt mij een ontvangende houding geven?
9.
Wat is uw leeftijd?
38
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
ja, af en toe
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
de verschillende stijlen
Waar zou u meer over willen leren?
over de achtergronden waarin de muziek is gemaakt. algemene instap leken info over klassieke muziek
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
een vorig concert van Rodo
10.
Wat is uw leeftijd?
72
Luistert u vaker naar klassieke muziek?
Iedere dag, vaak meer dan 2 uur
Wat is u het meest bijgebleven van het concert?
Jouw optreden in Tussendoor bracht mij meer kennis op over de structuur van Bach dan ik voordien wist.
Waar zou u meer over willen leren?
Ik ben, ondanks mijn leeftijd, een leergierig type.....Leuk zou zijn eens in te gaan op de verschillende stijl-periodes: van ode muziek,naar barok,klassieke,romantiek en modern
Wat motiveerde u om naar het concert te gaan?
ik beschouw mezelf als een “veeleter”